Poslije manje od dvije godine od donošenja svoje industrijske politike do 2020, razvijene zemlje EU su predstavile dokument kojim se definišu osnove nove, bolje usredsređene industrijske politike zasnovane na investiranju u nove tehnologije. Zemlje Balkana moraju nešto slično da urade, uvažavajući podjednako globalne procese i svoje specifičnosti. Umjesto surogata, poput ad hok planova za reindustrijalizaciju, njima je potrebna nova revidirana strategija industrijskog razvoja. Sistematičnim pristupom izbjegli bismo licitiranje na temu prioriteta industrijskog razvoja, pa se ne bi dogodilo da poljoprivreda, koja nikako nije industrija, postane ,,prioritet industrijskog razvoja”. Pri čemu se zaboravlja da poljoprivreda u savremenoj ekonomiji ne postoji bez subvencija zbog inherentno niske akumulativnosti i ekstremne klimatske zavisnosti. Ili da energetika, za koju neke zemlje (Srbija) nemaju neophodne prirodne resurse, postane prioritet industrijalizacije. Ne bi se desilo ni to da prerađivačka industrija (manufacturing), koja u razvijenim ekonomijama učestvuje od 80 do 90 odsto u ukupnoj industrijskoj proizvodnji, jednostavno bude zaboravljena. Nedovoljno promišljenim izborom favoritnih prioriteta razvoja, zaboravili smo korpus industrijskih sektora koji čini samu suštinu industrije i njene nadmoći u odnosu na ostale grane proizvodnje. Prerađivačka industrija ne zavisi od lokalnih prirodnih resursa a omogućava stvaranje proizvoda velike dodate vrijednosti, proizvoda u kojima je osnovni sadržaj znanje i inovativnost, a ne materijalni resurs.
U prerađivačkoj industriji imamo i najveću tradiciju, a tu leže i naši najveći potencijali za rast izvoza, za otvaranje radnih mjesta, a i za rast malih i srednjih preduzeća. Usredsređivanjem samo na ekonomsku ravan, ova preduzeća se posmatraju kao teret a pri tome potpuno izmiče pažnji njihov veliki razvojni potencijal. Ova preduzeća zapravo predstavljaju skrivenu vremensku i tehnološku prečicu za pokretanje procesa industrijalizacije. Takođe važan aspekt industrijalizacije je tehnologija, čiju je ulogu, zajedno sa inženjerstvom, marginalizovana. Ključne odluke u dijelu industrijskog razvoja i oporavka privrede donose se bez inženjerskog razumjevanja ovog procesa, gotovo isključivim djelovanjem u ekonomskoj ravni. Takvim pristupom privatizaciju smo pretvorili u likvidaciju. Uništili smo sopstvene fabrike koje smo decenijama razvijali uz velika odricanja i napor, a tehnološki profil onoga što je ostalo tako duboko erodirali da se u ovom trenutku odvija u domenu niskih i srednjih tehnologija.
Nikako ne smijemo da se povlačimo iz dinamične svjetske utakmice tehnološkog razvoja. Umjesto inferiornog kretanja po putanji tehnološke kolonije i dugoročno posmatrano neodržive uloge generatora bagatelne fizičke radne snage, RS treba se što prije vrati na putanju aktivnog upravljanja svojim tehnološkim razvojem.
Srpska ima veoma dobar obrazovni sistem za oblast inženjerstva, koji je uprkos dugogodišnjoj marginalizaciji u velikoj mjeri očuvan. Danas su nam više nego ikada potrebni inženjeri, posebno mladi, nova tehnološka elita koja će izgraditi novu industriju RS, industriju baziranu na znanju, a ne na mišićima. Industrijalizacija je nemoguća bez simultanog i sinhronog djelovanja u ekonomskoj i tehnološkoj ravni.
U dvodecenijskom kriznom periodu pored fabrika, o kojima se najviše govori, izgubili smo više stotina hiljada industrijskih radnika. Početkom devedesetih, industrija je za samo nekoliko meseci zaustavljena, redukujući svoju proizvodnu funkciju. U visokotehnološkim sektorima, kao što je proizvodnja elektronskih uređaja, mašina alatki, motora, auto-industrija ili industrija poljoprivrednih mašina, pad je bio veći od 95 odsto. U funkciji su ostali samo oni industrijski sektori koji su prehranjivali stanovništvo i obezbjeđivali energetsku komponentu. Nasuprot tome, proces erozije ljudskog resursa nije imao diskontinuitet ove vrste, već je imao monotoni linearno opadajući karakter. Taj trend i dalje postoji, jer je industrija zapravo jedan vrlo inertan sistem; u industriji se ništa ne dešava brzo, ni rast, niti opadanje, ali ni promjena trenda.
Paralelno sa smanjenjem broja industrijskih radnika, mijenjala se i kvalifikaciona struktura stanovništva. To nije bila posljedica pada kvaliteta obrazovnog procesa, kako se često tvrdi. Mlađe generacije biraju svoju budućnost posmatrajući sadašnjost, a naša sadašnjost je deindustrijalizacija. Umjesto u proizvodne inženjere, ,,vukovci“ odlaze u kuvare, pedikire, manikire ili na fitnes akademije. Mi u ovom trenutku možemo samo da nagađamo koliko diplomiranih inženjera stvarno ode raditi u struci.
Prije nego što se krene u industrijalizaciju i strateško planiranje (spominjane na samom početku), neophodno je izraditi tehnološke mape i utvrditi stvarno stanje. Privatizovane fabrike koje nisu otišle u stečaj po pravilu su uveliko izvedene iz osnovne proizvodne funkcije i tehnološki su devastirane. Sagledavajući efekte privatizacije uočavamo da su mašine prodate budzašto, a iza svakog fabričkog pogona zjape samo temelji, u koji je ugrađeno toliko betona i čelika da bi se od svakog mogao napravi dobar soliter.
Izvor: P. B. P.
Нема коментара:
Постави коментар